Problemem otyłości oraz bezsenności dotyka dziś coraz większą liczbę osób. W obliczu tych faktów zwraca się coraz baczniejszą uwagę na zaburzenia odżywiania związane ze snem, które sięgają już około 1,5% populacji ogólnej, głównie spośród osób otyłych. Należy do nich zespół jedzenia nocnego, czyli NES (night eating syndrome) oraz zespół SRED (sleep-related eating disorder), łączący cechy zaburzeń odżywiania i zaburzeń snu.

Schorzenia te mają ze sobą wiele wspólnego, jednak z tą różnicą, że pacjenci cierpiący na pierwsze z nich świadomie spożywają posiłki w nocy, budzą się nawet po kilka razy, nie mogąc ponownie zasnąć, dopóki czegoś nie zjedzą, natomiast ci drudzy rzucają się na jedzenie nieświadomie, podczas snu.

Zaburzeniom tym towarzyszą często stany depresyjne oraz lękowe, co w rezultacie przekłada się na jakość życia pacjentów, niszczy je, wywołuje poczucie winy, przyczynia się do pogłębiania depresji oraz tycia. U chorych pojawia się frustracja oraz poczucie zażenowania z powodu, iż nie są w stanie kontrolować swego zachowania. Taka nieodparta potrzeba zjedzenia czegokolwiek w nocy przypomina uzależnienie.

Na zespoły psychopatologiczne związane z zaburzeniami fizjologicznymi składają się najczęściej zaburzenia snu w postaci bezsenności występującej przynajmniej 3 razy w tygodniu, zwiększenie wieczornego łaknienia, objawiające się przyjmowaniem co najmniej połowy dziennej racji żywnościowej po godzinie 19:00 oraz odczuwanie nasilonego porannego głodu.

Podczas napadów chorzy, odczuwając łaknienie trudne do pohamowania, spożywają posiłki kompulsyjnie, zazwyczaj nie pamiętając następnego dnia, że takie zdarzenie miało miejsce (w przypadku SRED).

Nie tylko przyczyniają się one do zaburzeń snu, ale również utrudniają chorym stosowanie właściwej diety. Podczas nocnych napadów pacjenci najczęściej sięgają po tuczące pożywianie, nawet takie, którego spożycie jest bardzo ryzykowne, np. gorące czy surowe posiłki.

Nie wyjaśniono do tej pory etiologii tego zjawiska, istnieje podejrzenie, iż może mieć ono podłoże genetyczne. Wśród najczęściej wymienianych potencjalnych czynników ryzyka rozwoju NES podaje się także otyłość. Często są w tym wypadku także te zaburzenia snu, które powodują jego fragmentację, czyli zespół niespokojnych nóg, obstrukcyjny bezdech senny, zespół okresowych ruchów kończyn, jak również niekiedy objawy występujące po odstawieniu używek takich jak alkohol, kawa, papierosy czy narkotyki. Wystąpieniu zaburzenia sprzyja ponadto nadmierne narażenie na stres. Niektórzy specjaliści wyjaśniają genezę podłoża choroby jako zaburzenie oralnej fazy rozwojowej w relacji między matką a dzieckiem. Nocne jedzenie traktowane jest tutaj jako substytut marzeń, przed uświadomieniem których pacjenci czują silny opór.

Poznawczy model próbujący wyjaśnić podłoże zjawiska głosi, iż pacjent, poprzez kompulsyjne jedzenie uzyskuje stan, który chroni go przed doświadczaniem pustki i beznadziejności.

Zarówno NES, jak i SRED są źródłem znacznego stresu przewlekłego mimo, iż nie zalicza się ich do pierwotnych zaburzeń psychicznych. Charakterystyczny sposób przyjmowania posiłków może stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia.

Pacjenci skarżą się ponadto na chroniczne zmęczenie, a utrata kontroli podczas snu wywołuje u nich ciągłe poczucie winy oraz wstydu. Często cierpią oni na zaburzenia depresyjne i lękowe oraz niskie poczucie wartości, a najbardziej wyraźny spadek nastroju ma w ich przypadku miejsce w godzinach popołudniowych.

Leczenie zaburzeń odżywiania związanych ze snem

Przy podejrzeniu NES lub SRED pacjenci kierowani są do poradni leczenia zaburzeń snu. Konieczne w ich przypadku jest wykonanie odpowiednich badań, takich jak EEG, EMG czy EOG.

Farmakologiczne leczenie, czyli stosowanie uspokajających i nasennych leków nie przynosi zadowalających rezultatów, jeśli nie jest wsparte odpowiednimi zmianami dotyczącymi stylu życia. Równie ważne jest przestrzeganie higieny snu, normalizacja masy ciała oraz odpowiednia aktywność fizyczna. Pomocne w leczeniu zaburzeń odżywiania związanych ze snem bywają też prowadzone jednocześnie terapie psychologiczne oraz nauka technik relaksacji.