Alkohol wraz z wszystkimi lekami o potencjale uzależniającym należą do tej samej grupy substancji, oddziałujących na ośrodkowy układ nerwowy. W podobny sposób są one wchłaniane przez ludzki organizm oraz później z niego wydalane. Pewne różnice między nimi dotyczą jedynie rodzaju oraz siły ich działania, a także tempa ich wchłaniania i rozkładu w organiźmie.

W jaki sposób alkohol jest wchłaniany przez nasz organizm?

Wypite trunki przebywają drogę przez żołądek i jelito cienkie. Najpierw przewód pokarmowy transportuje je do żołądka. Różnica z pozostałymi środkami uzależniającymi jest taka, ze już na tym etapie jedna piąta spożytego alkoholu przedostaje się bezpośrednio do krwioobiegu. Pozostała część wędruje do jelita cienkiego, które jest swoistym przystankiem przed docelowym układem krążenia. Już po około pięciu minutach od wypicia alkoholu wzrasta jego poziom we krwi, natomiast po około 30-60 minutach jego poziom osiąga najwyższą wartość. Na wzrost tempa wchłaniania alkoholu wpływa np. dwutlenek węgla, zawarty w gazowanych trunkach. Duże znaczenie ma także zawartość procentowa, czyli moc alkoholu. Ilość alkoholu we krwi mierzy się w jednostkach zwanych promilami. Jeden promil jest równoznaczny z jednym mililitrem czystego alkoholu w jednym litrze krwi. Na ich liczbę, oprócz ilości i jakości spożytych trunków, wpływa też między innymi płeć i waga ciała. Taka sama dawka alkoholu spożyta przez kobietę wywołuje większe stężenie alkoholu we krwi, niż w przypadku mężczyzny.
Szybkość wchłaniania alkoholu zostaje spowolniona wtedy, gdy żołądek jest zapełniony, zwłaszcza, gdy czynność picia poprzedzono skonsumowaniem tłustego lub bogatego w białko posiłku.
Ze względu na ubogą w tłuszcze strukturę, alkohol bardzo szybko dociera do mózgu oraz wszystkich innych organów w ciele człowieka. Naturalna bariera chroniąca mózg przed przeniknięciem do niego trujących substancji – krew – jest wobec działania alkoholu bezsilna.

Rozkład alkoholu w organizmie

Tempo rozkładu alkoholu w organizmie w porównaniu z jego wchłanianiem jest znacznie mniejsze. Przebiega w indywidualny sposób u każdego człowieka, średnio 0,1 – 0,15 promila na godzinę. Już wypicie dwóch piw wymaga kilkugodzinnego czasu do całkowitego wytrzeźwienia. Intensywne picie wiąże się z trzeźwieniem nawet przez całą następną dobę. Subiektywne przekonania pijących o swoim trzeźwym stanie wcześniej najczęściej jest błędne, względnie dobre samopoczucie nie oznacza całkowitego pozbycia się alkoholu z organizmu.

Wydalanie alkoholu z organizmu

Proces ten zachodzi poprzez cztery drogi: nerki, które bezpośrednio wydalają od 0,5 do 2 procent wypitego alkoholu, płuca oraz skórę, przez które ulatnia się około 5 procent używki, a także przez wątrobę. Ta ostatnia odpowiada za wydalenie 94 procentów wypitego alkoholu. Reakcje chemiczne z tłuszczami, dwutlenkiem węgla i wodą, zachodzące w tym organie umożliwiają spalenie składników trunków. Produktem tych przemian jest silnie toksyczna substancja - aldehyd octowy. To właśnie ona przyczynia się do większość kłopotów zdrowotnych ściśle powiązanych z piciem.
W procesie metabolizowania alkoholu w wątrobie biorą udział dwie grupy enzymów: ADH (dehydrogenaza alkoholowa) i MEOS (mikrosomalny system utleniania alkoholu). Za pośrednictwem tej pierwszej grupy spala się znaczna część spożytego alkoholu, a jej mechanizm jest wrodzony. Druga grupa enzymów jest rodzajem rezerwy, a aktywuje się dopiero, gdy poziom alkoholu we krwi utrzymuje się przez długi okres czasu powyżej poziomu 5 promili.

Alkohol jest wyjątkiem w grupie narkotyków pod tym względem, że produktem jego rozkładu jest treściwy środek pokarmowy. Około 7 kcal przypada na każdy czysty jego gram.

Dwufazowe działanie alkoholu

Nie poznano dotychczas wszystkich aspektów wpływu alkoholu na mózg. Współcześnie panuje pogląd, że podobnie jak inne uzależniające substancje, wpływa on na tzw. ośrodek nagrody, a dokładniej na system neuroprzekaźników. Są to cząsteczki produkowane i wydzielane przez komórki nerwowe, odpowiadające między innymi za przenoszenie informacji między nimi.

Picie alkoholu zaburza równowagę pomiędzy tłumieniem i pobudzaniem w ośrodkach nagrody mózgu. Działanie to, biorąc pod uwagę dwufazowe działanie alkoholu, ma kluczowy wpływ na mechanizm uzależnienia. Spożycie alkoholu z jednej strony powoduje przyjemne doznania, utrzymujące się tak długo, jak długo jego poziom we krwi wzrasta. Pobudza to wydzielanie neurotransmiterów w mózgowym ośrodku nagrody, a w rezultacie dana osoba odczuwa poprawę nastroju, uspokaja się, wyzbywa zahamowań. To podstawowy motyw picia.
Z drugiej jednak strony, późniejszą konsekwencją spożywania alkoholu jest zespół nieprzyjemnych doznań, będących następstwem obniżania się jego poziomu we krwi. Wydzielany wówczas aldehyd w połączeniu z adrenaliną lub dopaminą tworzy produkt zwany tetrahydroizochinolina, który obniża poziom endorfin odpowiedzialnych za dobre samopoczucie. Pewnym, odłożonym jedynie w czasie skutkiem wypicia dużej ilości alkoholu zawsze będzie kac, pogorszenie nastroju, rozdrażnienie, odczuwanie niepokoju.

Wszystkie środki uzależniające mają wspólną cechę: początkowe ich działanie jest przyjemne, natomiast z upływem czasu pojawiają się nieprzyjemne skutki, które mogą zostać zahamowane poprzez ponowne przyjęcie danej substancji. Z czasem wzrasta także tolerancja na daną używkę – organizm przyzwyczaja się do środka i potrzebuje coraz to większych jego ilości, by w ogóle odczuć jego przyjemne działanie.