Kawa i herbata to powszechne w naszym społeczeństwie środki pobudzające. Większość z nas traktuje je jako punkt obowiązkowy każdego dnia, poranna kawa czy kolejne jej filiżanki w ciągu dnia to swoiste rytuały, które na stałe zagościły w naszych rozkładach zajęć. Tymczasem, zgodnie z ustaleniami Komisji Europejskiej herbata, kawa i czekolada należą do najsłabszej grupy narkotyków!

Kawa

Kawa, po którą sięgamy codziennie ze słoika to tak naprawdę coffea arabica. W swej pierwotnej postaci jest krzewem lub drzewkiem osiągającym do pięciu metrów wysokości, które zaczyna rodzić najwcześniej trzy lata po jego zasadzeniu.
Ojczyzną kawy jest, jak się przypuszcza Etiopia, skąd w VI wieku n.e. trafiła do Arabii, gdzie została udomowiona. Co ciekawe, na początku ją jedzono, a napój zaczęto z niej przyrządzać dopiero w XV wieku.
Skąd biorą się ziarenka. Owoce krzewu lub drzewa kawowego to pestki zawierające w sobie nasiona. Po wysuszeniu i przetworzeniu stają się one ziarenkami kawy w znajomej nam postaci. Często łączy się ziarna pochodzące z różnych rejonów upraw tworząc rozmaite mieszanki, zaspokajające preferencje nieco wybredniejszych kawoszy.
W Europie pierwszymi, którzy poznali jej smak byli Anglicy, miało to miejsce w 1601 roku. Potem kolejno ulegali jej smakowi Francuzi, Holendrzy, aż w końcu trafiła do Ameryki Południowej, która stała się jej największym producentem i rozpowszechniła kawę na cały świat.

Pomijając walory smakowe, kawa, poprzez zawartość w niej kofeiny i innych alkaloidów, wywołuje pewne fizjologiczne skutki. co czyni z niej napój, który już od lat wzbudza wiele kontrowersji. Kofeina pobudza pracę mózgu i serca, ma swoje zastosowanie w medycynie właśnie przy chorobach serca, astmie, czy przy zatruciu środkami nasennymi. Często przynosi też ulgę w przypadku bólów głowy, nasilając także działanie leków przeciwbólowych. Nadmierne spożycie kawy może z kolei spowodować dolegliwości żołądkowe i nerwowość.
Zazwyczaj pijamy ją na tzw. "rozruch", gdyż wykazuje właściwości pobudzające. Działanie kofeiny dostarczonej wraz z napojem zaczyna być dostrzegane już po około pół godzinie od wypicia naparu. Rozszerzają się obwodowe naczynia krwionośne, przez co organizm ulega dotlenieniu. Łatwiej jest się dzięki temu skupić, zebrać myśli, odgonić uczucie senności. Najsilniejsze działanie kofeiny obserwuje się zwykle dopiero po około 3-4 godzinach od spożycia.
Mimo wspomnianych zalet, kofeina oraz substancje drażniące zawarte w kawie mogą niekorzystnie wpływać na organizm. Podobnie jak herbata powoduje demineralizację organizmu. W celu przywrócenia równowagi biochemicznej we krwi organizm traci mikroelementy, czyli magnez, wapń, selen, cynk, żelazo oraz witaminy rozpuszczalne w wodzie. Wprawdzie stopień, w jakim kawa pita w racjonalnych ilościach wypłukuje je z organizmu jest niewielki, jednak przy jej nadużywaniu dojść może do powstania lub nasilenia pewnych schorzeń, takich jak osteoporoza czy anemia. Do negatywnych skutków picia znacznych ilości kawy zalicza się także tzw. zdenerwowanie kofeinowe. Już po trzeciej kawie w ciągu dnia mogą pojawić się trudności w skupieniu uwagi, wzrasta poziom irytacji oraz drażliwości, pojawia się tzw. "gonitwa myśli". Działanie przeciwne do zamierzonego jest wywoływane przez zbyt wysokie stężenie kofeiny w organiźmie. Mogą pojawić się także trudności w zasypianiu, choć na nielicznych kawa działa usypiająco.

Herbata

Herbata, znana pod łacińską nazwą Camellia thea lub Thea sinensis pochodzi z Chin, Indii oraz sąsiadujących z nimi krajów. Drzewa herbaciane najlepiej rosną w górskich rejonach strefy międzyzwrotnikowej oraz w niższych rejonach klimatu podzwrotnikowego.
Dziko rosnące drzewa osiągają wysokość nawet do 10 metrów, jednak w uprawie plantacyjnej przycina się je do rozmiarów krzewu.
Wyróżnia się dwie podstawowe grupy odmian herbaty: indyjskie o dużych liściach oraz chińskie, o liściach węższych. Te pierwsze, rosnące głównie w Indiach i na Cejlonie eksportowane są na cały świat, podczas gdy herbaty chińskie w znacznej części przeznaczone są na rynek wewnętrzny.
Inny podział herbat dotyczy sposobu obróbki liści. Lekko rozgniatając w celu uwolnienia taniny, poddając przed suszeniem fermentacji – uzyskuje się herbatę czarną – tę najbardziej popularną. W celu uzyskania zielonej - zebrane liście poddaje się przed suszeniem działaniu gorącej pary.
Herbata spożywana z umiarem nie jest szkodliwa, wykazuje wręcz działanie dobroczynne dla organizmu. Pomaga w koncentracji, pobudza myśli, przyśpiesza krążenie krwi oraz podnosi odporność.
W 1964 roku opisano przypadek znacznego nadużywania herbaty, której picie 3 filiżanek dziennie miało właściwości szkodliwe dla organizmu, a nawet halucynogenne.

Kawa i herbata zawierają metyloksantyny, które w określony sposób wpływają na organizm. Aktywizują korę mózgową, a ich stałe dostarczanie bardzo szybko obniża podstawowy poziom energii tak, by czuć się normalnie dopiero po zastosowaniu bodźca pobudzającego. Rozsądne, czyli typowo okazjonalne używanie kawy i herbaty nie stwarza zagrożeń uszczerbku na zdrowiu. Należy jednak pamiętać, iż maksymalna dobowa dawka kofeiny dostarczanej w kawie i herbacie nie powinna przekraczać 300mg.

W 190 ml filiżance kawy rozpuszczalnej znajduje się 75 mg czystej kofeiny, a w kawie parzonej o 10 mg więcej. W takiej samej filiżance parzonej herbaty jest jej 50 mg. Kofeina jest również składnikiem napojów energetyzujących i tak w 250 ml szklance może jej być od 30 do 90 mg. W szklance napoju typu coca cola jest jej natomiast od 8 do 50 mg.